ДЕҲҚОННИНГ БИР КУНИ

Публицистика
 

 Фозил ака даласига етиб борганида тонг қоронғуси эди. Машинадан тушиб, атрофга қаради. Пахтазорнинг у ер бу ерида ёқиб ўчирилаётган фонар ёруғини кўрди. “Сувчилар ғўзани суғоришаяпти. Туни билан ухлашмаган. Очиққандир”.

  “Топил қизи Туймажон” фермер хўжалигининг раиси Фозил ака Рихсибоев шуларни хаёлидан ўтказди-ю, машинадан егуликларни олиб, шийпонга ўтди. Дастурхон тузади. Бирор соатдан кейин кетмонини елкалаб мироблар келди. Нонуштадан сўнг улардан бири фермерга маслаҳат солди:

  – Ғўза деярли сув ичиб бўлди. Ғалладан бўшаган ерга экилган картошка чанқабди. Ўзингиздан қолар гап йўқ. Нафас олсангиз ичингизга олов киргандай туюладиган шундай жазирамада ерни тез-тез намлаб турмасак, бўлмайди. Сувни картошкага бураверайликми?

  Салкам 80 гектар майдондаги ғўза ниҳоллари баравж ривожланаётганидан кўнгли тўлиб, қуюқ пахтазорга термилиб ўтирган Фозил ака пинагини ҳам бузмай шундай деди:

  – Бир кун минг кун бўлмайди. Аввал пахта қонсин!

  Фозил ака ишчиларига ғўза парваришида илғор тажрибаларни қўллаш, ҳар бир агротехник тадбирни ўз вақтида, сифатли бажариш мўл ҳосил тўплашда асосий омиллардан экани, айниқса, ҳосилга ҳосил қўшиладиган шу кунларда экинни алоҳида эътибор ва масъулият билан суғориш лозимлигини яна бир бор эслатди.

  – Бу йилги кўклам анча салқин келиб, экин ривожини сустлаштирди, –деди фермер уфққа туташиб кетган пахтазорга ишора қилиб. – Бироқ, тажриба ўзини оқлади. Зарур агротехник тадбирларни ўз вақтида, оби-тобида бажарганимиз қўл келди. Эндиги вазифа кун сайин йириклашиб бораётган кўсак ва янги ҳосил тугунларини тўла сақлаб қолишдан иборат. Чунки саратон ва сунбула орасидаги асад ойида ғўза шонаси гулга, гул кўсакка, кўсак эса тўлишиб, лўппи пахтага айланади. Шундай экан, бор ҳосилни сақлаш ва уни янада кўпайтиришга зўр беришимиз керак. Ғўзани суғориш, қатор ораларига ишлов беришга алоҳида эътибор қаратишимиз лозим. Бу жараёнда ягона қанотимиз – техника! Биласиз, носоз агрегатлар билан узоққа бориб бўлмайди. Ариқ ва зовурлар ҳолатидан хабар олинг, унгача трактор паркига бориб келаман.

  Муқобил трактор парки билан хўжалик орасидаги масофа 30 километр. Ҳарорат 43 даража. Кун тиғида кўчада юриб бўлмайди. Машина ҳориб-чарчайди, суви қайнайди. Лекин бу фермернинг шаштини қайтаролмайди. Боиси, пахта кун санаяпти. Ғалла ўриб-янчиб бўлинди. Режа ортиғи билан бажарилди. Энди буғдойдан бўшаган майдонларни шудгорлаш ва кейинги ҳосилга тайёрлаш керак. Пишиб етилган тарвуз, сабзи ҳамда бошқа мавсумий экинларни ўз вақтида йиғиштириб олишни-ку, айтмаса ҳам бўлаверади.

  Фозил ака умр йўлдоши Санобар опа билан уч ўғил, уч қизни камолга етказди. Жамиятимизда ҳаммасининг ўз ўрни бор. Бир этак набиралар эса мактаб, лицей, коллеж ва олий таълим даргоҳларида таҳсил олмоқда. Деҳқон атайин вақт топиб, набираларининг таълим-тарбияси билан эринмай, битта-битта қизиқади. Ўқишлари, олган баҳолари билан танишади. Кундалик дафтарларини бирма-бир кўздан кечириб, “ота-оналар имзоси” деган жойига ўзи қўл қўяди. Набираларини рағбатлантиришни ҳам унутмайди. Шунданми, Ниёзбош қишлоғида бу хонадонга ҳавас қиладиганлар кўп. Ҳовли катта, чорва ҳам, гул ҳам, боғ ҳам бор. Томорқадан бир мавсумда камида тўрт марта ҳосил олинади.

  Деҳқоннинг бир одати бор: тушликни уйида қилади. Ҳозир рўзадор. Шундай бўлса-да, бирров уйига кириб ўтади. Улардан бунинг сабабини сўрасак, юзига табассум югуриб: “Невараларимни кўрсам, чарчоғим тарқайди. Билагимга куч, белимга қувват инади”, дейди.

  Агар полиз йўл устида бўлса, йўловчи пишмаган тарвузни ҳам ёриб кўради, дейишгани рост. Ҳар ҳолда Фозил ака бу вазиятга кунда-кунора дуч келади. Фермер шундай воқеалардан бирини кулимсираб эслайди:

  Сомонни уловга ортаётган ишчилардан бири Фозил акани имлаб, полизга ишора қилади. Деҳқон пешонасидан оқаётган терни чит рўмолга артиб, улар томон ошиқади. Тарвузни ёриб, “гўшт”ли жойини иштаҳа билан паққос тушираётган қизча хавотир аралаш “ада, қаранг!”, деб далада палаги узилган тарвуз излаётган ўттиз ёшлардаги кишига қарайди. Ота Фозил аканинг ёнига боради ва хижолат тортиб, “Шаҳарнинг қоқ марказидаги кўп қаватли уйда яшаймиз. Жужуқчам тўрт ёшга тўлди. Рўзғорни ҳам бозордан эмас, супермаркетдан қиламиз. Қизимиз тушмагур тарвуз, қовун, ҳандалакни ўша дўконлар тайёрлайди, деб ўйлайди. Дўстимникига келиш баҳонасида бу маҳсулотлар далада етиштирилишини кўрсатмоқчи эдим”, деб вазиятни тушунтиради. Фермер ўзини танитиб, ғарқ пишган тарвуздан беш-олтитасини йўловчининг машинасига ортиб беради. Қизчанинг отаси пул узатади. Фозил ака бироз ранжиб, шундай дейди: Бобокалонимиз “Бобурнома”нинг бир ерида шундай лутф қилган: “Полиз бошида қовун пулга сотилмайди. Чунки полиз бошига келган одам меҳмон-да!”.

  – Ўшанда ҳалиги меҳмоннинг юзи бирдан ёришиб кетди, – давом этади фермер. – Ичимлик суви ишлаб чиқарадиган заводлардан бирида сифат бўйича бош мутахассис экан. У билан шийпонда узоқ гурунг қилдик. Айтишича, уларнинг маҳсулотидан бизнинг “маҳсулотимиз” тайёрланиш муддати, экологик ва шифобахш хусусиятлари юқорилиги билан кескин фарқ қилади. Лекин нарх борасида иккисининг ўртасида деярли тафовут йўқ экан. “Меҳнатингиз оғир, қишин-ёзин тиним билмай ишлайсиз. Қаранг, бозорларимиз сиз, соҳибкорлар етиштирган сархил мева-чева, полиз маҳсулотлари билан тўлиб-тошган. Олма, узум, шафтоли, тарвуз, қовун... турли рангларда товланиб кўзимизни қувонтиради, ёқимли ифори иштаҳамизни қитиқлайди”, деганида кўнглим тоғдек кўтарилди.

  Фозил ака ҳосилга ҳосил қўшиш ойи ва йиғим-терим мавсумида асқотадиган техникаларнинг созлигидан кўнгли тўлиб, даласига қайтди. Йўл-йўлакай олган икки қути ёнилғини тракторчига тутқазди. Зум ўтмай ғалладан бўшаган майдон “ағдарила” бошлади. Фозил ака ишнинг ҳолатини кузатиш мақсадида ерни шудгор қилаётган трактор изидан қоқилиб-суқилиб бораётса, туйқус телефони жиринглади. Мамарайим олибсотар экан.

  “Ака, зудлик билан икки тонна тарвуз узиб, пойтахтга жўнатинг! Кечки салқинда тарвузнинг бозори чаққон бўлади”.

  Олибсотарнинг бу сўзидан фермернинг пешонаси тиришди. “Бу пайтда далага кирса, экиннинг палаги ўлмайдими?! “Чилла сақлаш” керак-ку, ахир!”. Кўнгли бўлмади.

  Фозил аканинг чилла борасидаги фикрини бултур паркентлик моҳир фермер Бакир Эргашевдан ҳам эшитгандик. Унинг айтишича, узум етиштиришда “чилла сақлаш”га алоҳида эътибор қаратиш лозим. Саратоннинг авжи “чилла”си, яъни 40 кун мобайнида узум ҳосил тугиб, шира йиғаётган пайтда токни “мутлақо” безовта қилиб бўлмайди. Бу вақтда токқайчи тутиб, токзор оралаш, бачки новдаларни қирқиш, дорилаш ва ҳатто унинг яқинида ортиқча шовқин-сурон кўтариш ҳам мумкин эмас. Акс ҳолда, токлар ялпи касалликка чалиниб, ҳосил чўғи ва сифати пасаяди.

  Қош қорайди. Йирик саноат корхоналари, турли ташкилот ва муассасаларда навбатдаги иш куни ниҳоясига етди. Барча турдаги транспорт воситалари ўз уйига, оиласи бағрига шошаётган одамлар билан тўлган. Ҳамма ўзи билан ўзи. Фозил ака буюртмани жўнатиб, уйига келди. Ифтордан кейин яхна кўк чойдан ичиб, бироз тин олди. Кейин ўрнидан туриб яна даласига ошиқди. Тошовулда пахта кун санаяпти. Ниёзбошда эса такрорий экинларни ўз вақтида экиш керак. Табиий ва минерал ўғитларнинг ҳам таги кўриниб қолган.

  Демак, иш давом этади!

2015 йил.